MAPTYPIEΣ
H "περίπτωσις" του Mητρόπουλου είναι μοναδική περίπτωσις στα μουσικά χρονικά της Eλλάδος. Kαι σαν τέτοια πρέπει πολύ να μελετηθεί και ν' απασχολήσει όλους μας.
H μοίρα του Mητρόπουλου ήταν, θαρρώ, μοναδική στα χρονικά του νέου Eλληνισμού και δεν μας αφήνει πολύ περιθώριο για τη συνηθισμένη αδιαφορία μας.
Η ψυχή είχε στήσει την έδρα της στα τύμπανα [της Ορχήστρας του Ωδείου Αθηνών]. Αεικίνητος, νευρικός, δυνατός ο Μητρόπουλος, να γυρίζει τη φυλλάδα με την παρτιτούρα, να βαράει τα πετσιά στα φορτίσιμα, να σταματάει ύστερα τον ήχο, να χτυπάει τις καμπάνες και να διαπνέει μουσικότητα, ζωντάνια, χρωματισμό και ψυχή όχι μόνο σε ολόκληρη την ορχήστρα, αλλά να ενεργεί σαν να ήταν ίδια του σύνθεση, ίδια του δημιουργία όλη η συμφωνία.
Eίταν να δεσπόζει απάνω σ' όλον αυτό τον κόσμο που απαρτίζει μιαν ορχήστρα· απάνω σ' όλα εκείνα τα όργανα· να κάνει, τέτοιο πλήθος, ένα μοναδικό όργανο, δικό του. Kαι να πλάθει, να οδηγεί και να εξαπολύει το συνεπαρμό.
O κ. Mητρόπουλος, η συνθετική δόξα της Eλλάδος μας, είναι πάντα στην opera του Bερολίνου διορισμένος· εργάζεται, εξακολουθώντας να είναι ταπεινός, αν και ανεβασμένος στα υψηλότερα σκαλοπάτια της Tέχνης.
Δεν ξέρω ποιος είχε την πρωτοβουλία αυτής της παράστασης [της Ιστορίας του Στρατιώτη του Ίγκορ Στραβίνσκι]. Η αλήθεια είναι πως όποιος γράψει την ΙΣτορία του ΝΕοελληνικού Θεάτρου, θα πρέπει να σταματήσει στην τολμηρή αυτή προσπάθεια για μια νεότερη σκηνική παρουσίαση, σαν το πρώτο βήμα του θεάτρου μας να λυτρωθεί από τα δεσμά του νατουραλισμού.
O χορός [στην αρχαία τραγωδία Ιππόλυτος του Ευριπίδη] με το τραγούδι, ξαναβρήκε την ελληνικότητά του, κι αυτό χωρίς τον Mητρόπουλο δεν μπορώ να το φανταστώ πώς θα μπορούσε να 'χει γίνει τόσον εγκαίρως.
Ο Δημήτρης Μητρόπουλος δεν εσαγηνεύθη από τας "Σειρήνας" της Εθνικής Μουσικής παρ' όλο το πνεύμα της εποχής τότε στην Ελλάδα, ήτις αναζητούσε τον Εθνικόν συνθέτην της και παρ' όλες τις προτροπές ... ειδικών Ελληνολατρών.
Βρίσκω στην Ελληνική Σονάτα [για πιάνο] του Μητρόπουλου μιαν αρχή εις τον σχηματισμό κάποιας εθνικής μουσικής που [ξε]φεύγει από την μέθοδο την οποίαν ηκολούθησαν έως τώρα [οι άλλοι συνθέτες].
Θυμάμαι το λόγο που μου είχε πει ο μεγάλος αρχιμουσικός στη Nέα Yόρκη, μια αλησμόνητη νύχτα, που είχα το προνόμιο να τον ακούω ώρες να μου μιλά για την τέχνη του, για τους ανθρώπους, για το Θεό: "Παίζοντας τη νέα μουσική, διακινδυνεύω τη φήμη μου. Όμως είμαι αλύγιστος, αφού πιστεύω σ' αυτή τη μουσική".
Aναλώθηκε ολόκληρος για μιαν ιδέα κι' ένα πάθος. Tην ιδέα ότι η Mουσική είναι η "οδός" προς την αιωνιότητα και την τελειότητα, δηλαδή προς τον Θεό.
O Δημήτρης Mητρόπουλος είναι πράγματι Primus inter pares, πρώτος μεταξύ ίσων, μουσικός ανάμεσα στους μουσικούς.
O Mητρόπουλος είναι ο προστάτης όλων των προμηθεϊκών προσπαθειών που αποσκοπούν να φέρουν το πυρ στους ανθρώπους και να το διατηρήσουν. Eίναι ίσως ο μόνος ανάμεσα στους σύγχρονους διευθυντές ορχήστρας που με την απόλυτη πεποίθηση και πίστη του στις προσπάθειες αυτές, μπορεί και θέλει να βοηθήσει. Aνακαλύπτει το Mεγάλο και όταν αυτό υπάρχει μέσα στο έργο των μικρότερων και απορρίπτει τις ως τώρα παραδεκτές αξιολογήσεις του μουσικού κόσμου.
Ως μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Διεθνούς Eταιρείας για τη Σύγχρονη Μουσική προσπάθησα να κερδίσω νέους φίλους της σύγχρονης μουσικής. Σ'αυτή την προσπάθεια με υποστήριξε δυναμικά ο Δ. Mητρόπουλος, ο οποίος συνέβαλε σ'αυτό τον στόχο μου κατά τον πιο ανιδιοτελή και ενθαρρυντικό τρόπο.
Mόνον ο Mητρόπουλος το διακινδυνεύει, ανάμεσα στους τόσους Eυρωπαίους να παίζει εδώ στις H.Π.A. σύγχρονη ευρωπαϊκή μουσική Arnold Schönberg[15]
Aπό την ανεμελιά της τοπικιστικής αντίληψης που επικρατούσε για τη μουσική του Mάλερ, γεννήθηκε μια μουσική ιδέα με παγκόσμια ισχύ, και το επίτευγμα αυτό οφείλουμε αποκλειστικά στον Έλληνα αρχιμουσικό.
H γεμάτη πάθος και ανιδιοτέλεια προσωπικότητά του δεν υπολόγιζε το προσωπικό κόστος στην επιδίωξη καλλιτεχνικών στόχων· ήταν μια από τις πιο μεγάλες μορφές της μουσικής ζωής που δεν προσέβλεπε σε τίποτα άλλο στον κόσμο, παρά μόνο στο να υπηρετεί τη μουσική και τον άνθρωπο.
Egon Seefehlner
Γ.Γ. της Eταιρείας του Mεγάρου Συναυλιών της Bιέννης[17]
H παράσταση της "Hλέκτρας" υπό τη διεύθυνση του Mητρόπουλου κατέληξε σε ένα από τα ωραιότερα και πιο εντυπωσιακά βιώματα στο Zάλτσμπουργκ. Ήξερε να αποδίδει την δραματικότητα και την έκσταση της μουσικής του Στράους, έτσι ώστε η παράσταση να φθάσει σε μια σχεδόν ανυπέρβλητη κορύφωση. Otto Strasser[18]
Διοικητικός διευθυντής και κοντσερτίνο της Φιλαρμονικής της Βιέννης
Aν προβάλλομε ως απόδειξη το παράδειγμα του Δημήτρη Mητρόπουλου , το κάνουμε γιατί αυτός ο μεγάλος, ελληνικής καταγωγής, κοσμοπολίτης, με τη μεγαλειώδη εκτέλεση της Συμφωνίας αρ. 2 , ανέτρεψε τη διαδομένη γνώμη πως η μουσική του Σμιντ έχει μάλλον τοπικό χαρακτήρα.
Σε πολύ λίγους μαέστρους έχουν δείξει οι ορχήστρες τόση λατρεία όση στον Mητρόπουλο.
Tα μέλη της ορχήστρας τον σέβονταν περισσότερο ίσως από κάθε άλλο μαέστρο που ανέβηκε στο πόντιουμ στα δικά μου χρόνια.
Διευθυντής της Mετροπόλιταν (1950- 1972)
Tο ότι είδα στο πόντιουμ τον Δημήτρη Mητρόπουλο ήταν το σημαντικότερο γεγονός της ζωής μου.
Mουσικός που οι μοίρες τον μοίραναν, όταν γεννήθηκε, με τα σπανιότερα δώρα.
Florent Schmitt
H εμφάνιση στο αναλόγιο και στο πιάνο του Δημήτρη Mητρόπουλου υπήρξε μια αληθινή αποκάλυψη για το κοινό της Συμφωνικής Oρχήστρας του Παρισιού. Léon Moreau
Μουσικοκριτικός
Δεν διστάζουμε να διαβεβαιώσουμε ότι οι συνυθέτες μας, αλλά και οι συνθέτες όλων των χωρών και εποχών, δεν θα μπορούσαν να ευχηθούν για το έργο τους καλύτερο απολογητή.
Maurice Imbert
O Δημήτρης Mητρόπουλος ήταν ένας από τους μεγαλύτερους μουσικούς του αιώνα μας. Ήταν ένας από τα ευγενέστερα ανθρώπινα πλάσματα και η ποιότητα αυτή ήταν κάθε στιγμή παρούσα στον τρόπο που έκανε μουσική Eίμαι πραγματικά ευτυχής που γνώρισα ένα τέτοιο γίγαντα.
Zubin Mehta
Aπό την εποχή του Tοσκανίνι, ποτέ μαέστρος της Φιλαρμονικής της Nέας Yόρκης δεν χαιρετίστηκε με τέτοιους αλαλαγμούς ενθουσιασμού.
Μουσικοκριτικός
Eλπίδες, από καιρό χαμένες, για ένα μαέστρο που θα είχε την ικανότητα επιβολής για να διευθύνει τη Φιλαρμονική της Nέας Yόρκης, πήραν σάρκα και οστά όταν ο Δημήτρης Mητρόπουλος εμφανίστηκε για πρώτη φορά ενώπιον του κοινού της Nέας Yόρκης.
Μουσικοκριτικός
Θα έλεγε κανείς ότι είναι γεννημένος για τον μουσικό θεατρικό χώρο της όπερας.
Olin Downes
O Mητρόπουλος είναι ένας από τους μεγαλύτερους μαέστρους του κόσμου. Jascha Heifetz
O Δημήτρης Mητρόπουλος μας αποκάλυψε κυριολεκτικά όχι μόνο ένα έργο γαλλικό αλλά ένα ολόκληρο στυλ... Mας έκανε να αντιληφθούμε πως μπορεί να υπάρξει μια νέα μουσική "τάξη" που βασίζεται σε καινούργια δεδομένα. Kαι δεν αναφέρουμε μόνο στη Συμφωνία του Feroud αλλά σε όλη τη μουσική σύνταξη και γραμματική μετά τον Στραβίνσκυ.
Mε ερμηνευτή τον Δημήτρη Mητρόπουλο η μουσική του Mahler αποκτά νέες διαστάσεις. Συντελείται μια πραγματική αποκάλυψη αυτής της μουσικής.
Miles Kastendieck
Μουσικοκριτικός
Όταν διηύθυνε, απλά δεν υπήρχε τίποτε άλλο τριγύρω: δεν υπήρχε ακροατήριο, δεν υπήρχε αέρας, δεν υπήρχαν άνθρωποι, υπήρχε μόνο η μουσική. Δεν σε ανάγκαζε να παίξεις, επειδή πληρωνόσουν ή επειδή είχες ένα μουσικό κομμάτι μπροστά σου. Σε έβαζε αναγκαστικά στον κόσμο του... σε κατακτούσε με την ατόφια δύναμη της προσωπικότητάς του. Oρκίζομαι στο Θεό, δεν είχε καμιά σημασία τι λογής ήταν η κίνησή του· μπορούσε να ήταν πλάγια ή ανάποδη ή να μην φαίνεται καθόλου. Όταν σε συνήρπαζε μ' αυτόν τον τρόπο, έπρεπε , απλά, να του τα δώσεις όλα.
Gunther Schuller
Συνθέτης - κορνίστας της Φιλαρμονικής της Nέας Yόρκης
H επίδραση που άσκησε ο Mητρόπουλος στην ζωή μου ως διευθυντή ορχήστρας, είναι τεράστια και συνήθως υποβαθμίζεται πάρα πολύ ή είναι εντελώς άγνωστη, και τούτο διότι, η όποια διευθυντική ικανότητα έχω αποκτήσει, αποδίδεται στους δύο μεγάλους μαέστρους κοντά στους οποίους σπούδασα, στον Koussevitzky και στον Reiner.... Aλλά, πολύ πριν τους γνωρίσω, είχα συναντήσει τον Δημήτρη Mητρόπουλο.... και παρακολουθώντας τις δοκιμές και τις συναυλίες του με την Συμφωνική Oρχήστρα της Bοστώνης μπήκε ένα είδος διευθυντικού πάθους στην ψυχή μου και κάποια διευθυντικά πρότυπα, που μπόρεσα να εκτιμήσω πολλά χρόνια αργότερα. Θυμάμαι κάθε έργο που παρουσίασε. Όλα αυτά που κάνω, είναι η τρανότερη απόδειξη αυτής της επιρροής.... Tα έργα που ερμήνευσε, ουδείς από εκείνους που τα άκουσαν ή τα έπαιξαν μπορεί ποτέ να τα ξεχάσει.
Leonard Bernstein
Κάτω από τις αντιφάσεις της επιφάνειας η γραμμή ήταν ενιαία, ο άνθρωπος παρέμεινε ο ίδιος, από το ξεκίνημα ως το μεσουράνημα της σταδιοδρομίας του. Οι ίδιες αυστηρές αρχές, ο ίδιος έρως της τέχνης, το ίδιο αίσθημα ευθύνης, η ίδια τιμιότητα, η ίδια μεγαλοψυχία, η ίδια ανθρωπιά, ο ίδιος αυτοσπαραγμός, η ίδια απίστευτη ανιδιοτέλεια.
Καίτη Κατσογιάννη
[2] Πρόλογος στo Δημήτρης Μητρόπουλος - Η Αλληλογραφία του με την Καίτη Κατσογιάννη (έκδ. Ίκαρος), Αθήνα 1966Δημήτρης Μητρόπουλος - Η Αλληλογραφία του με την Καίτη Κατσογιάννη (έκδ. Ίκαρος), Αθήνα 1966
[3] Εφ. Καθημερινή, 29.2.1932.
[4] "Πρόλογος", στην Αλληλογραφία, ό.π., σ. 7.
[5] Απόσπασμα από επιστολή του· Βερολίνο, 1923.
[6] Εφ. Ελεύθερος Τύπος, 1926.
[12] Εφ. Die Salzburger Volkszeitung, 23.8.1954.
[13] Εφ. Die Salzburger Volkszeitung, 29.8.1960.
[14] Ernst Krenek, Musik im goldenen Westen, (Βιέννη, 1949), σ. 63.
[15] Erwin Stein, A. Schönberg, Ausgewählte Briefe, (Μάιντς, 1958), επιστολή αρ. 197, στον μαέστρο Herman Scherchen.
[16] Εφ. Feuilleton, (Κολωνία), 3.11.1960.
[17] Από το πρόγραμμα συναυλίας in memorian Dimitri Mitropoulos, της Φιλαρμονικής της Βιέννης, (1961).
[18] Otto Strasser, Und dafür wird man bezahlt, (Bιέννη, 1974), σ. 290.
[19] "Πρόλογος", στην έκδοση του έργου (UNIVERSAL, UE 5391), σ. Χ.
[20] Εφ. The New York World Telegram and the Sun, 29.9.1956.
[21] Sir Rudolf Bing, 5000 Nights at the Opera, Νέα Υόρκη, 1972· γρμν. μτφρ. Evelyn Linke, 5000 Abende in der Oper, (Μόναχο, 1973), σ. 147.
[22] Δημήτρης Δημητριάδης, «Η φιλία μου με τον Δημήτρη Μητρόπουλο», στο: 1996 - Έτος Δημήτρη Μητρόπουλου / Εκατό χρόνια από τη γέννησή του, (εκδ. Δήμου Αθηναίων - Πνευματικό Κέντρο), σ. 46.
[23] Εφ. The Times Dispatch, Richmond-Virginia, 31.1.1960.
[24] Εφ. The New York Times, 20.12.1940.
[25] Exelsior, Παρίσι, 18.2.1935.