"Πρόβλημα δικτατορίας"
(Αλληλογραφία, από επιστολή του προς την Κ. Κατσογιάννη, Νέα Υόρκη., 24.3.1953)
O διευθυντής μιας ορχήστρας είναι ο μόνος πνευματικός ηγέτης, που συγχρόνως επιβάλλει τη θέλησή του τη στιγμή της δημιουργίας. Aυτό ασφαλώς του δίνει την εντύπωση πως είναι Θεός, και αυτός είναι ο λόγος που πολλοί μαέστροι διέπραξαν το αμάρτημα να επιτρέψουν στον εαυτό τους την τρομερή αυτή ιδέα. Kαι το τραγικό μέρος αυτής της απόλαυσης είναι ότι η δικτατορία τους είναι εφήμερη και πολύ λίγο απομένει μετά τον θάνατό τους. Προφανώς τίποτε άλλο, παρά μερικές χλωμές ανατυπώσεις σε δίσκους δεν απομένει από τις δημιουργίες τους,1οι οποίες εδώ που τα λέμε, δεν είναι καν δικές τους. Aυτοί πάντοτε αναζωογονούν τις ιδέες κάποιου άλλου και απολαμβάνουν αυτή την ηδονή, ενόσω ο πραγματικός δημιουργός, ο συνθέτης, αν είναι καλός απολαμβάνει την αιωνιότητα.
Aλήθεια, έχω ιδεί μαέστρους που παριστάνουν τον Θεό, και πραγματικά, είναι μια αξιοθρήνητη και γελοία κατάσταση, σε βαθμό που ν'αμαυρώνει την καλλιτεχνική προσφορά.
Όσον αφορά τη δική μου στάση, απλούστατα πιστεύω ότι είμαι ένα μέλος αυτού του συγκροτήματος από εκτελεστές, που αναλαμβάνει τη δύσκολη εντολή να μελετήσει ολόκληρο το έργο, να το συναρμολογήσει και σαν τροχονόμος να επιβλέπει την κίνηση παρέχοντας στο κάθε άτομο την ελευθερία να παίξει το μέρος του σύμφωνα, βέβαια, με κάποιο υπόδειγμα αλλά επιτρέποντας ωστόσο στην προσωπικότητά του, αν έχει, να εκδηλωθεί. Γι' αυτό, ούτε μου έρχεται καν στο νου ότι υφίσταται ζήτημα ή πρόβλημα δικτατορίας. Eίναι απλούστατα ένα πρόβλημα συνεργασίας και δεν έχει κανείς παρά να χρησιμοποιεί τη δέουσα ψυχολογία και κατανόηση για να κάνει αυτή τη συνεργασία με τόσο πολλά ανθρώπινα όντα, δηλαδή, με τόσες πολλές ανθρώπινες διάνοιες, εφικτή, και όλα αυτά με την υπέρτατη δυνατή ανιδιοτέλεια και ταπεινοφροσύνη και με σκοπό την εξυπηρέτηση της ιδέας του δημιουργού.